Cơ sở pháp lý nào dành cho người đưa tin bịa đặt?

Đáng nhẽ việc phân tích dựa trên cơ sở pháp lý phải nhờ đến những người có chuyên môn là các luật sư. Vì nhẽ ấy, mà đúng ra chuyện liên quan tới vụ anh Cù tuyệt thực phải nhờ đến cô Tiên (googletienlang) cho vài nhời vàng ngọc, để thấu tình đạt lý… Thế nhưng, chờ mãi chẳng thấy cô Tiên lên tiếng, cũng chẳng có luật sư nào bỏ chút thời gian vàng ngọc để độc giả như Bần được mở mang kiến thức về vấn đề này, trong khi không ít người rất bức xúc. Vấn đề mà khá nhiều người quan tâm đặt ra là: Ai gây ra sự kiện “anh Cù tuyệt thực” và trách nhiệm pháp lý đối với họ cần phải như thế nào để đảm bảo tính răn đe và sự tôn nghiêm của pháp luật?... Cũng bởi suy nghĩ mãi về câu hỏi này mà Bần lục lọi, tìm hiểu các điều luật, vận với hoàn cảnh xã hội, đạo đức lối sống ở nước ta hiện nay mà đưa ra mấy nhời bình rất cá nhân như sau:

Lần lại đầu dây múi nhợ, chúng ta dễ dàng nhận thấy: sau khi blog Tễu (do anh Nguyễn Xuân Diện làm chủ) đưa tin về việc anh Cù tuyệt thực và không quên chứng minh nguồn tin là từ gia đình anh Cù (mà duy nhất là bà luật sư Dương Hà) thì thiên hạ mới biết tới sự việc. Qua nguồn tin này, thiên hạ được biết anh Cù tuyệt thực từ 27/5, kéo dài đến khoảng 19/6 (22 ngày) thì kết thúc. Thiên hạ một phen tẽn tò khi tận mắt chứng kiến cảnh anh Cù đi lại trong trại, hùng dũng như một chú gấu Bắc cực, với khẩu khí sang sảng như lãnh tụ, tác phong văng miểng khiến những ai đã từng đối thoại với anh dù chỉ một lần cũng không thể phủ nhận dù ai đó có vu vạ đài truyền hình  khéo léo đến mấy.

Mặc dù sau khi tin được phát đi thì có rất nhiều trang mạng đăng lại và bình luận, song có thể thấy chung thuỷ nhất với đề tài này là blog anh Tễu và web của cụ Chi (Huệ). Đơn giản là thế, nếu sự việc biết dừng lại. Thế nhưng, những người phao tin đã đẩy thông tin đến mức cao trào khiến dư luận bán tín bán nghi, dân lành không hiểu chuyện đã đành, nhiều nhân sỹ trí thức, cựu chiến binh cũng bị lừa liền ra mặt lên tiếng bênh vực. Bạn bè quốc tế cũng tỏ vẻ nghi ngờ, những thế lực cơ hội chớp thời cơ làm cho sự vụ càng trở nên nóng hổi.

Nghiên cứu tài liệu trên mạng, Bần thấy hành vi đưa tin bịa đặt việc anh Cù tuyệt thực có thể ứng với tội danh “Vu khống” (Điều 122 Bộ luật Hình Sự Việt Nam). Điều đó như thế này:

Người nào bịa đặt, loan truyền những điều biết rõ là bịa đặt nhằm xúc phạm danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác hoặc bịa đặt là người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm.

Mà cái ý “Người nào bịa đặt, loan truyền những điều biết rõ là bịa đặt nhằm xúc phạm danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác…” là sát với sự việc đang bàn tới nhất.

Xét về khách thể bị xâm hại (gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác), có thể thấy:

-         Trước hết là anh Cù. Nhân phẩm danh dự anh Cù tưởng là được trét phấn, tô son, nhưng thực chất lại bị xâm hại. Đơn giản chỉ là khiếu nại người gác tù thường mở cửa vào lúc sáng sớm làm gió lạnh lùa vào phòng; khiếu nại đòi quyền được gặp vợ 24 giờ…mà anh từ chối cơm tù để bày tỏ thái độ phản đối. Ấy vậy mà, ngoài tầm kiểm soát của anh, ngoài cửa tù người ta thêu dệt thế nào mà biến anh thành một con người xảo trá trơ trẽn. Từ một con người được tung hô là trí thức anh hùng, dám đương đầu với chính quyền… anh lại bị họ nhào nặn thành một gã võ biền bị thịt, gian dối và xảo trá. Nhiều người còn ác mồm bàn chuyện anh chết để làm chuyện này chuyện nọ. Rõ ràng, những lời thêu dệt anh tuyệt thực là chủ quan với ác ý, bịa đặt có chủ đích… và chắc chắn người bịa đặt này phải biết chắc chắn là nội dung đưa tin của họ là bịa đặt.

-         Khách thể thứ 2 cần nói đến là trại giam K5 mà cụ thể hơn là giám thị và quản giáo trực tiếp đối với anh Cù. Một công việc bình thường theo trách nhiệm và với bao phạm nhân tương tự, bỗng nhiên bị bịa đặt vu vạ là đối xử tệ với anh Cù. Hậu quả của những lời vu vạ là khiến những người không hiểu chuyện sẽ, hoặc đương nhiên nghĩ rằng các anh là những con người xấu xa, những người đang có âm mưu sát hại anh Cù, nếu nghĩ xa hơn còn có thể bị quy thành âm mưu giết người, cố ý giết người nhưng ở giai đoạn tội phạm chưa hoàn thành. Vậy từ những quản giáo được nhìn nhận thiêng liêng như những giáo viên, thực hiện công việc cao cả là giúp đỡ phạm nhân cải tạo tốt để sớm hoà nhập cộng đồng, chỉ vì những lời vu vạ mà trở thành những kẻ giết người, những kẻ có âm mưu giết người thì nhân phẩm, danh dự của họ có bị xâm hại? Rộng hơn, hình ảnh của trại tù ở Việt Nam sẽ như thế nào trong con mắt bạn bè thế giới? người ta sẽ đánh giá như thế nào về thực trạng nhân quyền ở Việt Nam sau khi bị ngộ độc bởi những thông tin bịa đặt đó?

-         Khách thể thứ 3 là những người bị ngộ nhận thông tin. Tuy không ai thừa nhận, song trên mạng vẫn ngầm hình thành hai lực lượng gọi là “lề trái” và “lề phải”… thì những thông tin sai sự thật về anh Cù đã đánh lừa tất cả. Về lề phải thì tạm thời Bần chưa bàn luận vì có thể ai đó sẽ cho rằng Bần bênh vực, song lề trái thì bị xâm hại thế nào? Một điển hình dễ nhận ra là vị tướng già Nguyễn Trọng Vĩnh  đã lại một lần nữa cả tin, nghe lời xúi bậy của ai đó mà lên tiếng bênh vực anh Cù, ông còn tiếp tay cho lời nói dối khi chính tay ông viết rằng sức khoẻ anh Cù đang rất nguy cấp, chỉ còn da bọc xương. Mọi người có thể thông cảm rằng ông rất chân thành trong tình cảm, việc làm của ông thể hiện nghĩa khí. Thế nhưng chiểu theo luật thì ông đã đồng phạm với chứng cứ là lá thư viết tay vẫn còn đấy, muốn cãi cũng chẳng được. Người thứ hai là cụ Hiền Đức, cụ nổi tiếng về việc bênh vực bà con khiếu kiện, chống bất công… bỗng chốc bị biến thành con rối, bênh bực một việc làm phi pháp. Tuy già yếu đã chẳng quản ngại gì, nay những cố gắng của Cụ lại trở thành trò cười tẽn tò cho thiên hạ, như thế uy tín, ảnh hưởng của Cụ rõ ràng đã bị ảnh hưởng. Rồi đây, khi Cụ tiếp tục bênh vực chuyện gì, hẳn mọi người sẽ nhìn nhận đó chỉ là trò lú lẫn của người già mà khó có thể hiểu đúng cho những cố gắng của Cụ.

Bần chỉ phân tích bấy nhiêu cũng đủ cho thấy hành vi bịa đặt, xuyên tạc kia là đáng bị trừng trị để bảo vệ quyền lợi cho những khách thể bị xâm hại rồi. Bây chừ xem xét đến chủ thể:

Không khó để nhận ra chủ thể chính trong hành vi xâm hại nói trên là bà luật sư Nguyễn Thị Dương Hà (vợ anh Cù). Trong các đơn bà Hà đưa lên mạng đều luôn khẳng định là anh Cù tuyệt thực, sức khoẻ rất kém. Các lá đơn lần 1, lần 2 đều còn đó với chữ ký tươi và con dấu đỏ văn phòng luật sư của bà; cùng với những phát ngôn trong các đoạn trả lời phỏng vấn báo đài bên ngoài… tất cả đều là chứng cứ để khẳng định: nguồn gốc những thông tin bịa đặt là từ bà Dương Hà. Có lẽ muốn chối cũng khó lòng chối được! Chỉ có điều bà sẽ bị xử lý sao đây?

Về lý thì thế, song xét về tình thì bà hiện là vợ chính danh của anh Cù, nên theo đó có thể xét tới góc độ mối quan hệ vợ chồng mà cảm thông cho bà là quá lo lắng cho chồng mà đưa tin bậy bạ, xuyên tạc sự thật. Đây có thể xem xét là tình tiết giảm nhẹ hình phạt.

Tuy nhiên, việc xuyên tạc của bà Hà không phải là xốc nổi, tức thời vì không kiểm soát được cảm xúc. Mà nó kéo dài, lặp đi lặp lại. Ngay sau khi đã được truyền hình (ANTV, VTV1) bạch hoá sự việc nhưng bà vẫn cố tình nguỵ biện, trả lời phỏng vấn, viết tiếp “thư kêu cứu khẩn cấp lần 2”… càng chứng minh việc làm của bà là cố tình, cố ý dù biết và có khả năng biết được hậu quả của những việc làm của mình. Như vậy, đây phải được xem xét là tình tiết tăng nặng hình phạt.

Liệu vụ án này có đồng phạm hay không?

Đầu tiên phải nói đến anh Nguyễn Xuân Diện (chủ blog Tễu). Blog Tễu có thể được xem là “phương tiện” giúp bà Hà thực hiện hành vi phạm tội, bởi nhưng tuyên truyền của blog Tễu đã khiến cả thế giới bị ngộ nhận. Bản thân blog Tễu không tự vận hành mà phải do chính anh Diện điều khiển. Vậy anh Diện nhất định có liên can đến hành vi phạm tội.

Xét thêm góc độ chủ quan, nếu anh Diện không biết hoặc bị lầm bởi thông tin mà tiếp tay thì có thể sẽ được xem xét là không vi phạm tội danh này. Tuy nhiên, thực tế sau khi sự việc đã được bạch hoá mà blog của anh vẫn tiếp tục đưa tin và đăng bình luận theo hướng ủng hộ việc làm của bà Hà thì không thể không xem là đồng phạm được. Bản thân anh Diện và bà Hà không có quan hệ thân thuộc nên không thể xét giảm theo yếu tố tình cảm được.

Người thứ 2 là ông Nguyễn Huệ Chi và cộng sự trang bô xít. Hành vi đồng phạm gần như tương tự anh Diện, song tính cực đoan và phức tạp hơn ở chỗ: Trang bô xít luôn đăng trên trang nhất nội dung mang tính kích động, thôi thúc dư luận có chủ đích ủng hộ hành vi của bà Hà (Cấp báo…); trang bô xít được vận hành bởi một nhóm người và ông Huệ Chi là người chịu trách nhiệm chính, vậy riêng với nhóm này có thể xem xét thêm ở góc độc “có tổ chức”, có thể loại bớt những người không hiểu biết sự việc, song cần xem xét tình tiết tăng nặng hình phạt đối với người chịu trách nhiệm chính của trang web này.

Haiza… phân tích theo luật quả phức tạp. Để phân tích về mặt chủ quan và mặt khách quan của tội phạm có lẽ để Bần  nghiên cứu thêm. Hoặc nhờ cô Tiên giúp thêm một tay xem sao.

Bần đi ngủ đây, hôm nay cày nhiều, mệt quá!